Τα έργα που εντάσσονται στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), σε συνδυασμό με τους πόρους του ΕΣΠΑ 2021–2027 και τις ιδιωτικές επενδύσεις (συμπεριλαμβανομένων αυτών στην αγορά κατοικίας), αναμένεται να κινητοποιήσουν πάνω από 31 δισ. ευρώ στον κατασκευαστικό τομέα κατά το διάστημα 2025–2026, ποσό στο οποίο συνυπολογίζεται και η τραπεζική χρηματοδότηση.

Σύμφωνα με έκθεση του ΙΟΒΕ, οι επενδύσεις στις Κατασκευές, κυρίως στις υποδομές, προβλέπεται να αυξήσουν περαιτέρω τη συμμετοχή τους στο ΑΕΠ τα επόμενα δύο χρόνια.

Η μελέτη, που παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση των ΤΜΕΔΕ, Ινστιτούτου ΤΕΕ ΤΜΕΔΕ και ΙΟΒΕ, αναδεικνύει την εντυπωσιακή ανάπτυξη του κατασκευαστικού κλάδου, ο οποίος έχει υπερδιπλασιάσει το αντικείμενό του από το 2020 ως το 2024, με τις προοπτικές να παραμένουν θετικές έως το 2026 χάρη σε εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους.

Ωστόσο, καταγράφονται αρνητικές συνέπειες στις επενδύσεις, κυρίως στις κατοικίες, λόγω της αβεβαιότητας που προκαλούν οι εκκρεμείς νομοθετικές ρυθμίσεις και η αναμονή για την ολοκλήρωση του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, με αφορμή την αντισυνταγματικότητα διατάξεων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (Ν.Ο.Κ.) που ακυρώθηκαν από το ΣτΕ και τους περιορισμούς στην εκτός σχεδίου δόμηση.

Η εικόνα του κλάδου

Η μελέτη του ΙΟΒΕ εκτιμά ότι η παραγωγή του κατασκευαστικού τομέα άγγιξε τα 15,7 δισ. ευρώ το 2024, υπερδιπλάσια από το 2020 (7,2 δισ. ευρώ). Το 2024 εργάζονταν στον κλάδο 210.000 άτομα, αυξημένα κατά 8,8% σε σχέση με το 2023, ενώ στις ειδικότητες αρχιτεκτόνων και μηχανικών απασχολούνταν 90.000 άτομα, σημειώνοντας αύξηση 21% από το 2020. Οι επενδύσεις σε κατασκευές αντιστοιχούσαν στο 6% του ΑΕΠ το 2024, έναντι 14,7% το 2007 και 4% το 2020, με τη διαφορά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να φτάνει τις 4,9 ποσοστιαίες μονάδες.

Οι δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές και κτίρια έφτασαν τα 4,14 δισ. ευρώ το 2023, έχοντας διπλασιαστεί από το 2019, και αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω ως το 2026 λόγω των έργων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Η αξία των συμβάσεων έργων του δημοσίου αυξήθηκε από 2,3 δισ. ευρώ το 2018 σε 5,3 δισ. ευρώ το 2024, με κορύφωση το 2023 στα 6,2 δισ. ευρώ και μείωση 14% το 2024. Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγαλύτερων εταιρειών του κλάδου ανήλθε στα 13,07 δισ. ευρώ το 2024, αυξημένο κατά 6,6% από το προηγούμενο έτος και σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο όρο της περιόδου 2018-2022. Μαζί με τις προς υπογραφή συμβάσεις, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο φτάνει τα 17,36 δισ. ευρώ.

Από το 2018 έως το 2024 εκδόθηκαν οικοδομικές άδειες για 191.000 κατοικίες, ενισχύοντας τη διαθεσιμότητα νέων ακινήτων. Το 2024 οι άδειες για νέες κατοικίες ανήλθαν σε 46.900, αυξημένες κατά 32% σε σχέση με το 2022.

Ωστόσο, το 2025 παρατηρήθηκε αντιστροφή της ανόδου, με τις νέες άδειες να μειώνονται κατά 51% σε αριθμό και κατά 49% σε επιφάνεια σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα, λόγω της αβεβαιότητας που προκάλεσαν οι ακυρώσεις διατάξεων του Ν.Ο.Κ. από το ΣτΕ και η αναστολή έκδοσης αδειών που αξιοποιούσαν τα εν λόγω κίνητρα. Οι αποφάσεις αυτές και οι επερχόμενες νομοθετικές προσαρμογές εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν την οικοδομική δραστηριότητα, επιφέροντας επιπλέον κόστη και πιθανές καθυστερήσεις.

Προοπτικές

Η ανάλυση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δείχνει ότι την περίοδο 2025-2026, επιχορηγήσεις και δάνεια 6,3 δισ. ευρώ θα κατευθυνθούν σε έργα κατασκευών, κινητοποιώντας συνολικά 8,7 δισ. ευρώ, τα οποία θα προστεθούν σε επενδύσεις από το ΕΣΠΑ και άλλες πηγές. Η μελέτη εξετάζει δύο σενάρια για την πορεία των επενδύσεων σε κατοικίες, με το βασικό (απαισιόδοξο) να προβλέπει αύξηση του μεριδίου των κατασκευών στο ΑΕΠ στο 7,2% το 2026 (από 6% το 2024), με την παραγωγή έργων υποδομών και κατοικιών να φτάνει τα 18 δισ. ευρώ. Στο σενάριο αυτό, οι επενδύσεις σε κατοικίες μειώνονται σε 2,4% του ΑΕΠ (έναντι 2,8% στο αισιόδοξο σενάριο), με την αξία παραγωγής να πέφτει στα 6 δισ. ευρώ (από 6,9 δισ. ευρώ στο αισιόδοξο σενάριο).